1 Φεβρουαρίου 2012

Οι τρεις Ιεράρχες - ως οδηγοί ζωής

*Υπάρχουν ακόμα δάσκαλοι που στη σημερινή κοινωνία της «πτώσης» δίνουν ελπίδα και προτροπές ανάτασης. Εύγε Κατερίνα.

ΕΞΩΜΑΝΙΔΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ
ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ
ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2012
Σεβαστοί Πατέρες , αγαπητοί συνάδελφοι, μαθητές και γονείς, η Εκκλησία μας συνεορτάζει σήμερα την μνήμη των Τριών Ιεραρχών Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννη του Χρυσοστόμου και η ελληνική παιδεία τιμά τους προστάτες των ελληνικών γραμμάτων.
Χωρίς αμφιβολία η εποχή μας έχει πολλά κοινά, με αυτή των Τριών Ιεραρχών. Πόλεμοι, βίαιες συγκρούσεις, κοινωνικά αδιέξοδα, άλυτα οικονομικά προβλήματα, εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, κοινωνικές διακρίσεις, θρησκευτικές διαμάχες, εξεγέρσεις κλπ. Το μήνυμα των Τριών Πατέρων της Εκκλησίας μας πάντα επίκαιρο και επαναστατικό, έρχεται να μας θυμίσει τη χριστιανική αυθεντικότητα, να προτείνει λύσεις και να δώσει κατευθύνσεις, που γεμίζουν ελπίδα και απελευθερώνουν.
Οι Τρεις Ιεράρχες σπούδασαν σε ανώτερες σχολές της εποχής τους και απέκτησαν αξιόλογη μόρφωση όχι μόνο σε ένα κλάδο αλλά σε πολλούς ήταν πανεπιστήμονες ενώ με τα συγγράμματά τους άφησαν παρακαταθήκες με αιώνια αξία. Λίγα μόλις χρόνια μετά το θάνατό τους τα κείμενά τους μεταφράζονται στα Λατινικά και με την πάροδο του χρόνου σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Στη Δύση αλλά και παγκοσμίως δεν είναι λίγοι οι ερευνητές από το χώρο της Ιατρικής, της Κοινωνιολογίας, των Πολιτικών Επιστημών, της Παιδαγωγικής, της Φιλοσοφίας, της Θεολογίας και της Ψυχολογίας που μελέτησαν το έργο των Πατέρων της Εκκλησίας τονίζοντας την αξία του.
Εκείνο που πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε είναι ότι την επιστημονική τους κατάρτιση οι Τρεις Ιεράρχες δεν τη χρησιμοποίησαν ποτέ για ατομική προβολή, αλλά για να προσφέρουν στον αδερφό τους όπου υπάρχει ανάγκη. Ο Βασίλειος, γιατρός ο ίδιος, ιδρύει τη γνωστή σε όλους μας Βασιλειάδα μια «πόλη φιλανθρωπίας» και σιγά-σιγά οργανώνει ένα δίκτυο υπηρεσιών υγείας σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία. Ο Χρυσόστομος που σπούδασε κι αυτός γιατρός χτίζει πολλά νοσοκομεία στην Κωνσταντινούπολη, στα οποία όπως και ο Βασίλειος περιποιείται ο ίδιος τους ασθενείς. Οι Τρεις Ιεράρχες στηρίζουν με κάθε τρόπο τους φτωχούς, τους κυνηγημένους και τους απροστάτευτους της εποχής τους. Θεωρούν αυτονόητο να θυσιαστούν για τον κάθε έναν από αυτούς. Σε καιρούς πείνας οργανώνουν συσσίτια, σε περιόδους δυσβάστακτης φορολογίας ζητούν από τους άρχοντες την απαλλαγή των φτωχών και αγωνίζονται για τα δικαιώματα των εργατών όταν αδικούνται παράφορα. Δεν διστάζουν να συγκρουστούν με κληρικούς και μοναχούς όταν κρίνουν ότι πλουτίζουν σε βάρος του λαού ή σκανδαλίζουν τους πιστούς με τη σπάταλη ζωή τους και τις κοσμικές εκδηλώσεις που οδηγούν σε σχέσεις διαπλοκής με την εκάστοτε εξουσία.
Οι κοινωνικές θέσεις τους είναι τόσο σύγχρονες και ριζοσπαστικές που νομίζει κανείς πως έχουν γραφεί μόλις τον τελευταίο αιώνα και μάλιστα κατά τα διαστήματα των μεγάλων κοινωνικών επαναστάσεων και συγκρούσεων. Ο Μέγας Βασίλειος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρούν ότι η κοινοκτημοσύνη είναι η λύση του κοινωνικού προβλήματος και προτείνουν την πρωτοχριστιανική κοινότητα των Ιεροσολύμων όπου όλα ήταν κοινά, σαν πρότυπο για μια δίκαιη κοινωνική οργάνωση των χριστιανικών κοινωνιών. «Οι πόλεμοι» γράφει ο Χρυσόστομος «γίνονται από τον έρωτα για τα χρήματα», ενώ ο Βασίλειος διερωτάται «έως πότε θα κυβερνά ο πλούτος που είναι η αιτία του πολέμου; Οι εξοπλισμοί γίνονται για την απόκτηση του πλούτου» (Ε.Π.Ε. 6,312). Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, συμπληρώνοντας τον προβληματισμό του Μ. Βασιλείου λέει: «Μητέρα των πολέμων είναι η πλεονεξία, οι πόλεμοι με τη σειρά τους γεννούν την υψηλή φορολογία, που είναι η αυστηρότερη καταδίκη των πολιτών», (ΒΕΠ 59, 141).
Άνθρωποι με ανοιχτούς πνευματικούς ορίζοντες, οι Πατέρες της Εκκλησίας τονίζουν κατ’ επανάληψιν στα κείμενά τους την αξία της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Ο Γρηγόριος αντιδρώντας στις απόψεις κάποιων ακραίων και φοβικών χριστιανών, που αρνούνταν τη μελέτη της κλασικής παιδείας, υποστηρίζει πως είναι «αγροίκοι και αγράμματοι», όσοι δε δέχονται την αξία της. Αποκαλεί την πόλη των Αθηνών που ήταν κέντρο σπουδής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, «Χρυσή Αθήνα των Γραμμάτων».
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν ήθελαν τους χριστιανούς νέους ανθρώπους χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς ευρύτητα γνώσεων, χωρίς γενικότερο προβληματισμό. Τους ήθελαν μέσα στην κοινωνία και τη ζωή, μετόχους των κοινωνικών ανησυχιών και φιλοσοφικών ρευμάτων.
Τι συνδύασαν λοιπόν οι Τρεις; Τη γνώση με το ασκητικό ήθος. Την επιστημονική κατάρτιση με την πίστη. Τη διακονία του ανθρώπου μέσα από την αφοσίωση στο Θεό. Έκαμαν την παιδεία ζήτημα ζωής και αυτό ακριβώς μας πρόσφεραν: μια παιδεία που σέβεται τον άνθρωπο, μια παιδεία που υπηρετεί τον άνθρωπο και δεν τον σκλαβώνει. Τα βασικά στοιχεία της αληθινής παιδείας για τους Τρεις Ιεράρχες είναι: η αγάπη, η ελευθερία και ο σεβασμός του ανθρώπινου προσώπου. Ο διάλογος είναι το καλύτερο μέσο για να επιτευχθεί ο σκοπός της αγωγής. Το να αγαπά ο δάσκαλος το μαθητή και να αγαπιέται από αυτόν είναι το στοιχείο εκείνο που βοηθάει ουσιαστικά να γίνει αποδοτική η διδασκαλία. Με απλά λόγια οι Τρεις Ιεράρχες υποστηρίζουν πως η Παιδεία πρέπει να είναι στην υπηρεσία του ανθρώπου και να οδηγεί στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας των νέων από άποψη πνευματική, ηθική, σωματική, αισθητική, καλλιτεχνική, μουσική.
Σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο η Παιδεία περνάει βαθιά κρίση καθώς είναι το εύκολο θύμα κάθε οικονομικής και ηθικής εξαθλίωσης. Οι ήδη χαμηλές δαπάνες για την παιδεία συρρικνώνονται, τα σχολικά βιβλία δε θεωρούνται πια απαραίτητο εργαλείο, το δόγμα της παιδείας είναι να βγει η ύλη ανεξάρτητα από το επίπεδο των μαθητών, οι εκπαιδευτικοί έχουν καταντήσει από φορείς γνώσης και αγωγής διεκπεραιωτές ύλης και οι μαθητές προσπαθούν να επιβιώσουν σ’ ένα απάνθρωπο εκπαιδευτικό σύστημα που τους ζητά να μετατραπούν σε ζωντανά λυσάρια φυσικής, χημείας, μαθηματικών, αρχαίων, ιστορίας λατινικών κλπ. προκειμένου να πετύχουν υψηλές βαθμολογίες στις εξετάσεις και οι σχολικές αργίες δεν είναι παρά ένα ακόμα τριήμερο…
Την παθογένεια της παιδείας επιβεβαιώνει πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για τους νέους όπου τα συμπεράσματά της μας αποκαλύπτουν ότι το 20% των Ελλήνων μαθητών ηλικίας 15 ως 18 ετών υποφέρει από κατάθλιψη, στις κοπέλες μάλιστα το ποσοστό φτάνει στο 30%. Μια άλλη έρευνα έδειξε ότι το 97% των γονέων που έχουν παιδιά στο δημοτικό σχολείο απαιτούν πρώτιστα από αυτά την άριστη βαθμολογία. Το δόγμα της παιδείας ειδικά στα Λύκεια είναι η προετοιμασία για τις πανελλήνιες με κάθε κόστος. Το ζητούμενο, δυστυχώς στις μέρες μας δεν είναι να φτιάξουμε ελεύθερους ανθρώπους, με συγκροτημένη προσωπικότητα, υπεύθυνους, έτοιμους να σταθούν κριτικά σε ό,τι αλλοιώνει την ομορφιά της ζωής, αλλά εξειδικευμένους επιστήμονες που αντιμετωπίζουν ακόμα και τη μόρφωση ως καταναλωτικό προϊόν. Στη σημερινή εκπαίδευση της ισοπέδωσης, φτάσαμε ακόμη και η έκθεση ιδεών, το μάθημα που ο μαθητής υποτίθεται ελεύθερα καταθέτει τις ιδέες του, να ταυτίζεται με ένα φροντιστηριακό δίωρο. Ο μαθητής αφού πληρώσει αδρά πρέπει να αρνηθεί την προσωπικότητά του, να γίνει κάτι «άλλο» για να κατορθώσει να θεωρηθεί επιτυχημένος. Μόλις αναφέραμε κάποια συμπτώματα της εκπαιδευτικής κρίσης. Ωστόσο τα παραδείγματα δεν τελειώνουν εδώ.
Ίσως απορείτε μερικοί που ο ναός σήμερα δεν κατακλύζεται από παιδιά. Απουσιάζουν για την ακρίβεια τα μεγαλύτερα παιδιά, οι έφηβοί μας δηλαδή μαθητές του γυμνασίου και του λυκείου. Είναι γιατί πολλά σχολεία στην Ελλάδα αποφάσισαν να γιορτάσουν τη σημερινή αργία από το σπίτι τους. Ανάμεσα σ’ αυτά και το δικό μου σχολείο αποφάσισε να απέχει από τον εκκλησιασμό. Είναι αμαρτία μεγάλη να στερούμε το Χριστό από τα παιδιά. Θυμηθείτε τα λόγια του :"Αφίετε τα παιδία ελθείν προς εμέ" .
Μπορεί ο καθένας από εμάς να έχει διαμορφώσει οποιαδήποτε σχέση με το Χριστό αλλά οφείλουμε να δώσουμε και στα παιδιά μας την ευκαιρία να τον γνωρίσουν και να αποφασίσουν. Οι γονείς είναι πολυάσχολοι δεν έχουν χρόνο για θέματα πίστης , οι εκπαιδευτικοί ερμηνεύουν τις εγκυκλίους του υπουργείου όπως τους βολεύει και τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια κοινωνία που πεθαίνει από έλλειψη ήθους, σεβασμού και κανόνων, σε μια κοινωνία πνιγμένη στον ατομικισμό και το εύκολο κέρδος, σε μια κοινωνία που προοδεύει όποιος διακρίνεται όχι για την αξία του αλλά για τις γνωριμίες του, σε μια κοινωνία, στην οποία οι αξίες που προτείνονται στη νέα γενιά είναι η βαθμοθηρία και αργότερα το βόλεμα. Ας αναλογιστούμε τις ευθύνες μας για την κοινωνία που ζουν τα παιδιά μας κι ας θυμηθούμε τα λόγια ενός από τους τρεις Ιεράρχες που αναρωτιέται αν έχουν εξαφανιστεί τα σωστά πρότυπα τι είδους παράδειγμα προσδοκούμε να χαρίσουμε στα παιδιά μας; Ένας σύγχρονος παιδαγωγός επισημαίνει χαρακτηριστικά :
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική: Μαθαίνει να κατακρίνει Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα: Μαθαίνει να καυγαδίζει Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή: Μαθαίνει να είναι ένοχο Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση: Μαθαίνει να είναι υπομονετικό Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο: Μαθαίνει να εκτιμά Αν ένα παιδί ζει μέσα στη δικαιοσύνη: Μαθαίνει να είναι δίκαιο Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ασφάλεια: Μαθαίνει να πιστεύει Αν ένα παιδί ζει μέσα στην επιδοκιμασία: Μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση Αν ένα παιδί ζει μέσα στην παραδοχή και τη φιλία: Μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη.
Η αγάπη, λέει ένας άγιος της Εκκλησίας μας, είναι πιο γλυκιά και από τη ζωή. Προσφέρουμε σήμερα παιδεία αγάπης; Η παιδεία για να είναι πετυχημένη πρέπει να μιλά στις ψυχές, να τις κάνει να χαίρονται, να ονειρεύονται, να δημιουργούν. Να είναι όπως προτείνουν οι Τρεις Ιεράρχες «δρόμος απελευθέρωσης και όχι διαδικασία εξαναγκασμού και ανελευθερίας». Αν θέλουμε να τιμήσουμε τους Τρεις Ιεράρχες δε χρειάζεται να το κάνουμε μέσα από ακίνδυνες τυπικές γιορτές. Απαιτείται μελέτη του έργου τους, της προσφοράς τους, αλλά κυρίως η μίμηση της στάσης ζωής τους.
Το πρόβλημα της σημερινής νεολαίας είναι να απεγκλωβιστεί από εμάς, από τις μηδενιστικές πρακτικές που εν πολλοίς διδάσκουμε. Κι εμείς να διδαχθούμε πολλά από την έννοια της μετάνοιας, πού σημαίνει αλλαγή τρόπου σκέψης και τρόπου ζωής, υιοθετώντας έναν εκκλησιαστικότερο τρόπο ζωής που συνοψίζεται στην έμπρακτη αγάπη προς το συνάνθρωπο και το Θεό.
Και τέλος, όπου εμείς δεν μπορούμε πια να κάνουμε τίποτε άλλο, ας αφήσουμε επιτέλους να μιλήσει λίγο και ο Θεός. Για να καταλάβουμε, εμείς πρώτοι, πως όταν η ζωή των νέων μας γίνει περισσότερο εκκλησιαστική, τότε θα γίνει λιγότερο αγχωτική. Ο Θεός είναι το πρότυπο της αγάπης. Ο Θεός είναι αγάπη. Αυτό που έχουν ανάγκη τα παιδιά, αυτό πού έχουμε ανάγκη εμείς, είναι να αφήσουμε στον Θεό περισσότερο χώρο στην καρδιά μας και στη ζωή μας. Ας το τολμήσουμε. Για τον εαυτό μας και τα παιδιά. Για το σήμερα και το αύριο. Αλλά και γι’ αυτήν την αιωνιότητα. Είναι η μόνη διέξοδος σε κάθε κρίση…

Δεν υπάρχουν σχόλια: